بررسی طول عمر و ضرایب قابلیت حیات بذور دو رقم کتان روغنی (linum usitatissimum l.) و یک رقم بالنگو (lallemantia royleana) در شرایط انبارداری متفاوت و اثر پرایمینگ در ترمیم زوال ناشی از آن

شرایط نامساعد انبارداری، به خصوص رطوبت نسبی بالای محیط انبار و مهم¬تر از آن دمای بالا، به شدت بر کیفیت بذور روغنی اثر می¬گذارد. به منظور بررسی اثر دما، محتوای رطوبت بذر و زمان انبارداری¬ دو رقم کتان روغنی (linum usitatissimum. l) و یک رقم بالنگو (lallemantia royleana) و کمی سازی این اثر و تعیین ضرایب حیات و همچنین بررسی اثر پیش تیمار¬های متفاوت بر بهبود خصوصیات جوانه¬زنی بذور زوال یافته، دو آزمایش جداگانه در آزمایشگاه علوم و تکنولوژی بذر دانشکده کشاورزی دانشگاه یاسوج به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار انجام گرفت. فاکتورهای آزمایش اول شامل دمای انبارداری در ? سطح (??، ??، ?? و ?? درجه سانتی گراد)، محتوای رطوبت بذر در ? سطح (رطوبت اولیه، ?، ?، ?? و ??درصد) و شش زمان انبارداری (??، ??، ??، ???، ??? و ??? روز) بودند. بعد از هر ?? روز نمونه برداری در زمان¬های انبارداری، شاخص¬های جوانه¬زنی و هدایت الکتریکی اندازه¬گیری گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثرات اصلی و کلیه اثرات متقابل دوگانه و سه گانه عوامل آزمایشی برای کلیه صفات شامل درصد جوانه¬زنی، درصد گیاهچه های نرمال، متوسط مدت زمان جوانه¬¬زنی، سرعت جوانه¬زنی، شاخص بنیه گیاهچه وزنی، شاخص بنیه گیاهچه طولی، طول ساقه چه، طول ریشه¬چه، طول گیاهچه، وزن گیاهچه و هدایت الکتریکی در سطح احتمال یک درصد معنی دار شدند. کم¬ترین سطح زوال در رطوبت ? درصد و دمای ?? درجه سانتی گراد برای بذور مورد مطالعه مشاهده شد. پس از انبارداری، ضرایب حیات با استفاده از معادله قابلیت حیات بذر محاسبه شد. ضرایب ke، ch، cw و cq برای رقم نورمن به ترتیب 20063/5، 58970/2-، 03613/0 و 00014997/0 ، برای توده محلی بذرک قرمز 47412/4، 18536/2-، 01467/0 و 00016091/0 و برای بالنگو 72533/4، 32361/2-، 02544/0- و 00001068/0 برآورد گردید. همچنین جهت بررسی پرایمینگ روی بذور زوال یافته، آزمایش دوم به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در 4 تکرار انجام گرفت. تیمارهای آزمایش شامل سه شدت زوال (متوسط، شدید و بسیار شدید) بعد از ?? روز انبارداری بر مبنای درصد و سرعت جوانه زنی از ?? تیمار ناشی از شرایط محتوای رطوبت بذر/ دمای انبارداری (?/35، 13/25، 17/15) به عنوان فاکتور اول و فاکتور دوم پیش¬تیمار بذور در هفت سطح بذرهای تیمار نشده (شاهد)، اسموپرایمینگ با پلی¬اتیلن گلیکول (پتانسیل اسمزی 5/1- مگاپاسکال) و کلرید پتاسیم 2 درصد، 50 میلی¬گرم در لیتر اسیدجیبرلیک، اسیداسکوربیک (100 میلی گرم در لیتر) و هیدروپرایمینگ به مدت 5 ساعت و هیدروپرایمینگ به مدت 8 ساعت بودند. نتایج نشان داد که اثر تیمار پرایمینگ، زوال و اثر متقابل آن ها برای درصد جوانه¬زنی، سرعت جوانه¬زنی، متوسط مدت زمان جوانه زنی، یکنواختی جوانه زنی، شاخص بنیه گیاهچه وزنی و شاخص بنیه گیاهچه طولی در سطح احتمال یک درصد معنی دار شد. بهترین پیش تیمار برای بهبود درصد جوانه زنی بذرهای زوال¬یافته، استفاده از اسموپرایمینگ با پتانسیل اسمزی 5/1- مگاپاسکال و اسید اسکوربیک (100 میلی¬گرم در لیتر) بود؛ که به ترتیب برای رقم نورمن باعث افزایش ?? و ?? درصد در زوال متوسط، ?? و?? درصد در زوال شدید و ?? و ?? درصد در زوال بسیار شدید و برای توده محلی بذرک قرمز باعث افزایش ?? و ?? درصد در زوال متوسط، ?? و ?? درصد در زوال شدید و در بذور بالنگو باعث افزایش ?? و ?? درصد در زوال متوسط، ?? و ?? درصد در زوال شدید نسبت به شاهد در همان سطح زوال گردیدند.